ماه اول بارداری و تغییرات جسمی و روحی مادر
مشخصات جنین در ماه اول بارداری
جنین در ماه اول بارداری هنوز یک توده کوچک است که در حال تشکیل لایه‌های مختلف سلولی می‌باشد. این سلولها به تدریج بافتهای مختلف بدن و همچنین جفت و بند ناف و… را به وجود می‌آورند.
اطلاعات عمومی درباره ماه اول بارداری
چرا عادت ماهیانه عقب می‌افتد؟
عقب افتادن عادت ماهیانه تا حدود ۱۰ روز در یک خانم جوان بالغ می‌تواند طبیعی باشد، اما پس از این زمان باید علت آن را جستجو کرد مهمترین علت آن بارداری است. اما عادت ماهیانه می‌تواند به علت لاغری زیاد، تغذیه بد، استرس، فعالیت شدید، تغییرات آب و هوایی و غیره نیز عقب بیفتد.
از چه زمانی و چگونه می‌توان بارداری را تشخیص داد؟
۴-۷ روز بعد از اولین روز عقب افتادن عادت ماهیانه با آزمایش ادرار و سه هفته پس از اولین روز آخرین عادت ماهیانه با آزمایش خون می‌توان بارداری را تشخیص داد. همچنین ۵ الی ۶ روز بعد از اولین روز عقب افتادن عادت ماهیانه با سونوگرافی می‌توان قطعاً تشخیص داد که شما باردار هستید. البته از وسایل تشخیص بارداری در منزل نیز که در بسیاری از داروخانه‌ها به فروش می‌رسد می‌توان برای تشخیص بارداری استفاده کرد، اما این وسایل دقت لازم را ندارند.
آیا ممکن است حاملگی علی رغم استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری اتفاق بیفتد؟
بله حتی اگر شما به شیوه کاملاً صحیح از این روشها استفاده کرده باشید باز هم امکان بارداری وجود دارد. اگر همزمان با استفاده از آی یو دی باردار شده باشید معمولاً پزشکان سعی می‌کنند آن را خارج کنند تا بارداری ادامه پیدا کند. اگر همزمان با مصرف قرصهای پیشگیری باردار شده باشید از شما میخواهند سریعاً مصرف قرص را قطع کنید تا به جنین آسیب نرسد.
از بارداری تا زایمان چقدر طول می‌کشد؟
از ابتدای به وجود آمدن نوزاد تا زایمان کلاً ۲۶۶ روز طول می‌کشد اما شما معمولاً روز دقیق باردار شدن خود را نمی‌دانید. پس طول مدت بارداری طبیعی را ۳۸- ۴۲ هفته در نظر می‌گیرند و به طور متوسط ۴۰ هفته را طبیعی می‌دانند.
در ماه اول بارداری جنین چگونه تشکیل می‌شود؟
ابتدا نطفه‌های مرد و زن ترکیب شده و سلول تخم یا همان سلول اولیه نوزاد را به وجود می‌آورند و سپس سلول تخم شروع به تقسیم شدن می‌کند و به تدریج جنین با تمام خصوصیات انسانی آن شکل می‌گیرد.
آیا تخمک گذاری(آزاد شدن نطفه) در زنان علامت خاصی دارد؟
بله امکان دارد خانمها علائم زیر را در زمان تخمک گذاری داشته باشند:
- ۲۵ درصد از زنان در این زمان احساس درد در پهلو وزیر شکم دارند.
- درجه حرارت بدن حدود ۲% تا ۴% درجه سانتی گراد بالا می‌رود و این افزایش درجه حرارت از فاصله کوتاهی بعد از تخمک گذاری تا شروع عادت ماهیانه ادامه می‌یابد.
- این زمان اوج ترشحات رقیق و کشدار واژن است و پس از آن واژن خشک‌تر می‌شود.
البته زمان تخمک گذاری ثابت نیست و معمولاً از ماهی به ماه دیگر متفاوت است. به همین علت بعضی از روشهای پیشگیری از بارداری که بر اساس تشخیص محدوده زمانی تخمک گذاری و پرهیز از نزدیکی در این زمانها است دقیق نیست و احتمال شکست آنها زیاد است.
تغییرات روحی در ماه اول بارداری و دوران بارداری
به علت تغییرات جسمی و روحی در ماه اول بارداری احساسات و عواطف نیز دستخوش تغییراتی می‌شوند. در ۹ ماه بارداری شما و همسرتان احساسات متفاوت زیادی را تجربه می‌کنید. از غافلگیری در زمان پی بردن به بارداری در ماه اول بارداری تا بی صبری برای تولد نوزاد در ماه‌های آخر بارداری. این تغییرات احساسی طبیعی است زیرا شما با پی بردن به بارداری خود در آستانه تجربه یکی از مهمترین تغییرات زندگی که تولد فرزند است قرار گرفته‌اید. در ادامه این مبحث ما شما را با تغییرات روحی و احساسی که امکان دارد در پی نه ماه بارداری تجربه کنید آشنا کرده و آنچه برای مواجهه و کنار آمدن با این احساسات و داشتن بارداری شاد و لذت بخش لازم است را به تفضیل بیان می‌کنیم.
تغییرات روحی در ماه اول بارداری به خصوص در سه ماهه اول این دوران
در سه ماهه اول بارداری ممکن است به صورت طبیعی تغییرات روحی همچون عدم اطمینان نسبت به بارداری، ترس و اضطراب، تغییر خلق و خو، غافلگیر شدن و… را تجربه کنید.
-
غافلگیری
بارداری می‌تواند تا حدودی غافلگیر کننده باشد. معمولاً شما قصد باردار شدن دارید یا قصد داشتید اما در گوشه‌ای از ذهن خود نسبت به اینکه می‌توانید حامله شوید یا نه شک داشته‌اید و تست حاملگی مثبت شما را غافلگیر می‌کند.
-
عدم اطمینان نسبت به حاملگی در ماه اول بارداری
بسیاری از زنان با وجود تست بارداری مثبت در ماه اول بارداری از حاملگی خود مطمئن نیستند و وقت زیادی را صرف می‌کنند تا بارداری خود را ثابت کنند. حتی ممکن است راه رفتن یا لباس پوشیدنشان در ماه اول بارداری به خانمهای پا به ماه شباهت پیدا کند. بعضی از خانمهای باردار نیز که از حاملگی خود راضی نیستند و وحشت دارند ممکن است در جستجوی نشانه‌هایی باشند که ثابت کنند حامله نیستند.
-
عدم اطمینان از صحیح بودن بارداری در زمان کنونی
ممکن است زنان در ماه اول بارداری دچار شک و تردید شوند که آیا حاملگی در مقطع زمانی کنونی صحیح بوده است یا نه. بسیاری از زنان اظهار می‌دارند که آمادگی بارداری را نداشته‌اند یا کاش دیرتر باردار می‌شدند که یک سری کارهای شخصی یا برنامه‌های نیمه تمامشان را کامل می‌کردند. این نگرانیها طبیعی است اما امکان دارد اگر ذهن خود را مشغول آنها کنید موجب افسردگی تحریک‌پذیری اضطراب و ترس شما شود پس سعی کنید هنگامی که این احساسات منفی را تجربه می‌کنید ذهن خود را به روی مسائل مورد علاقه‌تان متمرکز کنید. بخصوص خداوند را بسیار یاد کنید که یادش آرامش دلهاست و آرامش را به قلبهای مومن هدیه می‌کند تا بر ایمانشان بیافزاید. به یاد داشته باشید شک و تردیدهایی که در حال حاضر تجربه می‌کنید با پیشرفت بارداری رنگ می‌بازد و معمولاً پس از اولین احساس حرکات جنین جای خود را به شادی و آرامش میدهد.
-
ترس و اضطراب و نگرانی
این ترس و اضطراب در ماه اول بارداری طبیعی است. ممکن است به علت ترس از زایمان و وحشت یا بیماری‌های ارثی نوزاد، ارتباط جنسی و… باشد. یکی از مهمترین علل این ترس و نگرانی بی خبری و ناگهانی در رابطه با دوران بارداری و زایمان است. شما می‌توانید با مطالعه کتابهای معتبر منتشر شده در این زمینه یا پرسیدن سوالات خود از فردی ذی صلاح و… جواب پرسشهای خود را بیابید و تا حدودی از این ترس و نگرانیهای طبیعی که از ناآگاهی در رابطه با این دوران و مسائل مربوط به آن ناشی می‌شود بکاهید.
-
تغییرات خلق و خو
علت تغییرات فیزیکی و هارمونی و همچنین به هم خوردن برنامه‌های عادی زندگی امکان دارد حالت شادی و آرامش شما سریعاً به عصبانیت تغییر کند یا از خوش‌بینی سریعاً بدبین شوید که این تغییرات روحی طبیعی است و سریعاً از بین می رود. فقط سعی کنید در این رابطه با همسرتان صحبت کنید و او را نیز از این تغییرات طبیعی خود آگاه کنید. به طور کلی یک زن در دوران بارداری بیش از زمانهای عادی زندگی به محبت و توجه همسر احتیاج دارد. پس سعی کنید با توضیح شرایط روحی و جسمی خود به همسرتان همراهی و مشارکت او را نیز در این دوران به دست آورید تا با کمک و همراهی هم این دوره از زندگی را با شادی و آرامش خاطرات خوش پشت سر بگذارید.
دوران بارداری می‌تواند سراسر شادی و خاطره باشد و زمانی که برای اولین بار حرکات موجودی کوچک را در درونتان احساس می‌کنید، زمانی که برای اولین بار صدای قلبش را می‌شنوید و زمانی که با جنبشهای پی در پی نوید بزرگ شدن و نزدیک شدن موعد تولدش را با تمام وجود احساس می‌کنید؛ از شوق مادرانه لبریز می‌شوید، می‌تواند بسیار لذت بخش و زیبا باشد. فقط همواره به یاد داشته باشید که همسرتان را نیز در این لحظات احساسی و زیبا شریک کنید و بگذارید او نیز لذت رشد تدریجی نوزاد و شوق زیبای پدرانه را تجربه کند.
تغییرات جسمی دوران بارداری
امکان تجربه تغییرات جسمی ذیل در ماه اول بارداری و سه ماهه اول بارداری وجود دارد:
- خستگی
- تهوع و استفراغ
- یبوست
- تکرر ادرار
- اشتیاق یا تنفر از غذا یا بویی خاص
- تغییرات پستان
- ضعف و سرگیجه
در ماه اول بارداری باید استراحت کافی داشته باشید. بخصوص استراحت بعد از ظهرها را فراموش نکنید. با توجه به اینکه کمبود بعضی از ویتامینها و مواردی مثل آهن و… در بدن می‌تواند موجب شود که شما احساس خستگی کنید سعی کنید از مواد غذایی به اندازه کافی استفاده کنید. مصرف قرصهای آهن زیر نظر ماما یا پزشک کنترل کننده بارداری تان را فراموش نکنید. معمولاً از حدود دو هفته دوم تهوع و استفراغ آغاز و تا هفته ۱۶ بارداری ادامه می‌یابد. البته امکان دارد بعد از هفته ۱۶ نیز حالت تهوع و استفراغ ادامه یابد. اما احتمال آن کم است و در صورت بروز این مسئله با ماما یا پزشک کنترل کننده بارداری مشورت کنید.
توصیه‌های زیر می‌تواند تا حدودی تهوع و استفراغ این دوران را کاهش دهد:
- ایجاد و حفظ روحیه مثبت و خوب در این دوران
- خوردن غذاهای خشک و سبک
- پرهیز از مواد غذایی پر چرب و پر ادویه
- کم کردن میزان غذا در هر وعده و افزایش تعداد وعده‌های غذایی
- دوری از مواد غذایی در حال طبخ
- خوردن بیسکویت قبل از برخاستن از خواب
- قدم زدن در هوای آزاد خصوصاً بعد از غذا
- اجتناب از فعالیت زیاد در صبح
- اجتناب از بیدار شدن ناگهانی از خواب
- خالی نگه داشتن معده و پرهیز از گرسنگی
- عوض کردن و خنک نگه داشتن هوای اتاق خواب
- استفاده از دم کرده زنجبیل
- استفاده از غذاهای سرد و مایعات در صورتی که بیشتر از نوع گرما قابل تحمل بود.
به این توصیه حالت تهوع و استفراغ کاهش نیافت باید به پزشک یا مامای کنترل کننده بارداری مراجعه کنید. در مواقعی که حالت تهوع و استفراغ شدید باشد ماما یا پزشک از بعضی از داروها برای برطرف کردن این حالت استفاده می‌کنند.
تغذیه در دوران بارداری
در دوران بارداری رژیم غذایی خاصی مورد نظر نیست اما پنج گروه اصلی مواد غذایی به مقدار مشخص باید در رژیم غذایی خانمهای باردار و شیرده موجود باشد این ۵ گروه عبارتند از:
- نان و غلات
- پروتئین‌ها
- سبزیها و میوه‌ها
- شیر و لبنیات
- متفرقه شامل شیرینی ها و…
دوران بارداری و مصرف قرص آهن
دردوران بارداری نیاز به آهن افزایش می‌یابد. در صورتی که خانم حامله در ماه اول بارداری متوجه شود که ذخیره آهن کافی برای بارداری را ندارد باید مصرف قرص آهن را آغاز کند و در مدت بارداری به میزان کافی از غذاهای حاوی آهن استفاده کند. نیاز به مکمل آهن دارد اما متاسفانه بسیاری از خانم های باردار با ذخیره ناکافی آهن در دوران بارداری را آغاز کرده‌اند و در دوران بارداری نیز به علت عادت بد غذایی کافی دریافت نمی‌کنند. پس قرص آهن باید در این دوران مصرف شود.
معمولاً این قرص از پایان ماه چهار بارداری تا سه ماه پس از زایمان روزانه یک عدد تجویز می‌شود.البته در مواردی مثل دو قلویی کاهش شدید ذخایر آهن بدن مادر خونریزی زیاد در طی بارداری و… قرص آهن به میزان بیشتری در روز توسط پزشک تجویز می‌شود. جنین تمام آهن مورد نیاز خود را از ذخایر آهن بدن مادر تامین می‌کند و این موجب کمبود شدید طرح آهن در بدن مادری که دچار کمبود آهن است می‌شود.
علائم کمبود آهن در بدن چیست؟
شایع ترین علائم کمبود آهن در بدن کم خونی، رنگ پریدگی، پوست خشک و بد شکل، موهای شکننده و خستگی زودرس و کاهش انرژی، کاهش اشتها، عدم توانایی در نگهداری گرمای بدن بخصوص در سرما، یادگیری دشوار تخریب حافظه و تمرکز التهاب مخاط دهان افزایش استعداد ابتلا به عفونت در بارداری همچنین افزایش خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم می باشد.
منابع آهن
مواد غذایی مثل زرده تخم مرغ، گوشت قرمز، ماهی، مرغ و حبوبات به خصوص عدس، سبزیها مثل اسفناج به میزان زیادی وجود دارد لازم به ذکر است که اگر یکی از مهمترین منابع غذایی حاوی آهن است.
اگر قرص آهن یا مواد غذایی حاوی آهن را با یک مکمل ویتامین c یا غذاهای غنی از ویتامین c مصرف کنید. جذب آهن ۲-۳ برابر می‌شود. از مواد غذایی غنی از ویتامین c می‌توان از مرکبات، گوجه‌فرنگی، فلفل سبز، کلم، سیب‌زمینی، طالبی، خربزه، توت فرنگی، اسفناج، کاهو و… نام برد.
توصیه‌های عمومی تغذیه در ماه اول بارداری و دوران بارداری
- برنامه غذایی مناسب در دوران بارداری علاوه بر جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات جسمی برای مادر و جنین از اثرات سوء ذهنی و روانی برای نوزاد در آینده جلوگیری می‌کند.
- سعی کنید روزانه از سبزیهای تازه و خام مصرف کنید. زیرا حاوی انواع ویتامینها و املاح می‌باشند که شما بخصوص در دوران بارداری به آنها بسیار نیاز دارید.
- جهت هضم و جذب بهتر غذا و کاهش مشکلات گوارشی هر لقمه غذا را خوب بجوید.
- در هنگام صرف غذا فقط به غذایی که برای حفظ سلامت خود و جنین در حال تکامل تان می کنید بیاندیشید و به این فکر کنید که این ماده غذایی چطور موجب کمک به رشد و تکامل جنینتان می‌شود.
- مقدار کمی غذا اما با فاصله‌های منظم میل کنید و از خوردن حجم زیاد غذا در هر وعده غذایی خودداری کنید.
- خرما و عسل سرشار از مواد غذایی و ریز مغذی‌های ضروری بدن هستند و خواص دارویی زیادی دارند. در روایت اسلامی نیز تاکید زیادی به مصرف آنها به خصوص در دوران بارداری شده است.
- از ماهی و آبزیان مثل میگو، حداقل دو وعده در هفته استفاده کنید. بر اساس تحقیقات مصرف ماهی برای مادر باردار و جنین در حال تکامل بسیار مفید است.
- مصرف کندر و کنجد به خصوص در اوایل بارداری و ماه اول بارداری برای جنین در حال تکامل بسیار مفید است. بهتر است با استفاده از این دو ماده غذایی را به خصوص در ماه اول بارداری در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید.
منبع: کتاب ماه به ماه با بارداری
مولف: هنگامه صدرایی
