روند رشد کودک در ماههای نخستین تولدش

رشد کودک از تولد تا یک سالگی

 روند رشد کودک در یک سالگی به شکلی است که مطالب جدید را کسب می‌کند و مراحل زیادی را طی می‌کند و معلوماتی را به وسیله‌ی چشمش به دست می‌آورد و با احساسات اکتشافاتی خواهد کرد. به همین دلیل درباره مرحله حس آلی صحبت می‌کنیم. بازی کردن با کودک، فقط در کوچکی نیست؛ بلکه در هر سنی امکان پذیر است ولی باید برخی پیشنهادها را مراعات کنید. هرچقدر کودک کوچک‌تر باشد، به همان اندازه از تمرکز کردن به مدت طولانی عاجز خواهد بود.

وقتی مناسب برای بازی هنگامی است که کودک احساس گرسنگی نکند خوابش نیاید و آرام باشد. ولی هنگامی که خستگی بر او ظاهر می‌شود، باید بازی را متوقف کنیم. باید توجه کنید که کودک به خاطر خستگی یا ازدیاد هیجان، چه زمانی توجه خود را از شما منصرف می‌کند و باید سریع بازی را متوقف کنید. اگر کودک صورت و به خصوص چشمهای کسی که با او حرف می‌زند یا بازی می‌کند را ببیند بهتر پاسخ می‌دهد.

 کودک دارای احساس ظریفی است که حالات داخلی ما روی او اثر می‌گذارد. به همین خاطر، بازی با او فایده ندارد، مگر این که آماده، خوشحال و با آرامش باشیم. سال اول پر از آنچه که کودک اکتساب می‌کند، می‌باشد. این مرحله خیلی حساس است زیرا کودکی که هنوز نمی‌تواند روی پای خود تکیه کند دارای نیازهای زیادی است و به محیط گرم و صمیمی و به محبت، عاطفه، نظم، آرامش و آگاهی نیاز دارد. کودک نیاز دارد که به او رسیدگی کنیم و او را در زاویه‌ای از زوایای خانه تنها نگذاریم حوصله‌اش سر برود. او به محیطی نیاز دارد که در آن از لحاظ مادی و عاطفی احساس امنیت نماید. بر والدین و مربی‌های او واجب است که شرایط مناسب را فراهم نمایند تا آنها را به فعالیت برساند.

رشد کودک تا ماه چهارم

 به تدریج کودک اوقات خوردن و خوابیدنش را منظم می‌کند و عادات خود را کسب می‌کند. در این مرحله می‌بینیم که زود توجه می‌کند و نسبت به اطرافیانش با دقت بیشتر عکس‌العمل نشان می‌دهد. لبخند می‌زند، سخنان بی نظم و مضطرب می‌گوید و سعی می‌کند که صداهایی را دربیاورد. اکتشاف بدنش او را زیاد مشغول می‌کند. ممکن است که وقت زیادی را برای نگاه کردن به دست‌هایش و چیزهای متحرک و خنده آور صرف کند. در صندلی راحت خود بنشیند و به وسایل رنگی و متحرک نگاه کند و یا اینکه راه رفتن آنهایی که دوست دارد را دنبال کند. کودک در زمینه آگاهی فکری یاد می‌گیرد که چگونه میان دو حرکت پیوستگی ایجاد کند، به گونه‌ای که بتواند حرکتی نو و با نظم بیشتر کسب کند و یاد می‌گیرد که چگونه بدون برنامه‌ریزی حرکت کند. معمولاً تمام حرکات کودک در این مرحله به طور اتفاقی صورت می‌پذیرد و در آینده توانایی تکرار آنها را پیدا می‌کند.

 رشد کودک از چهار ماهگی تا هشت ماهگی

 رشد کودک در این مرحله از کشف کردن محیط با حواس گذر می‌کند. نگاه‌هایش خیلی تیز است و باعث می‌شود که به راحتی میان شکلها و رنگ‌ها فرق قائل باشد و همچنین با وارد کردن غذاهای جدید به برنامه غذایی خود سلیقه‌اش را نشان می‌دهد و بویایی و شنوایی او از بدو تولد خوب کار می‌کند. با سر و صداهای خانه آشنا می‌شود و مفهوم هماهنگی با صدا را کشف می‌کند و بالاخره با استفاده از دست‌ها و یا گذاشتن اشیا در دهان از حس لامسه  بهره می‌برد. پیشرفت حرکت کردنش خیلی مهم است و به کودک اجازه می‌دهد که تمرینهای تازه‌ای را انجام دهد. کودکی که با مچ دستش(مشت) چیزی را می‌گرفت کمک می‌کند که با روبرو شدن شست و سبابه این کار را انجام دهد.

رشد کودک به شکلی است که باعث می‌شود کودک درک کند که دارای بدنی است، سپس آن را کشف می‌کند و بهتر بر حرکاتش مسلط می‌شود. در مرحله دوم هرگز رشد فکری به وجود نمی‌آید کودک روشهای رفتار کردن جدیدی را کشف می‌کند و آنها را تکرار می‌کند تا به آنها عادت کند و از این رفتار و لذت زیادی می‌برد. او می‌تواند عروسکهای آویز شده در رختخوابش را به حرکت در بیاورد یا هنگامی که فریاد می‌زند مادرش با خوشحالی به سوی او می‌آید. کودک وقت زیادی را برای یاد گرفتن رابطه میان واکنش و نتیجه آن صرف می‌کند. هنگامی که سرش را با تکه پارچه بپوشانید با صدای بلند می‌خندد و جلب توجه می‌کند. غذاهایی که دوست ندارد را قبول ندارد و نمی‌پذیرد.

 رشد کودک از نه ماهگی تا یک سالگی

 کودک بهتر می‌نشیند و سعی می‌کند بایستد و سپس راه برود. در این مرحله از رشد کودک؛ خانواده باید از قفل و موانع و کمدهایی که با کلید قفل می‌شوند استفاده کنند. برخی مواقع که کودک روی دست و پا می‌رود، با مشکلاتی روبرو خواهد شد و اتفاقاتی که در منزل می‌افتد زیاد هستند. دست او در کمک کردن دستگاه ماهری است. چیزی را به جلو می‌کشد با برخی سختیها روبرو می‌شود و در گرفتن و رها کردن چیزی از دستها استفاده می‌کند.  ولی این امر باعث می‌شود که به تدریج با تصرف به آنها مسلط شود. کودک کلمات ساده را می‌فهمد و دستهایش را برای گفتن آفرین به هم می‌زند و یا برای گفتن خداحافظ در فضا حرکت می‌دهد. اگر برایش حرکات خنده دار در آوریم می‌خندد و معانی پیچیده مانند داخل، خارج، کنار و معنای کلمه خیر را میفهمد.

تاکنون کودک در جستجوی آنچه که مخفی شده نگردیده است، مگر چیزی زیر بالشی که جلو او هست مخفی شده باشد. او آن را «موجود نیست» به حساب می‌آورد؛ زیرا آن را نمی‌دید. ولی اکنون می‌داند که آن چیز با این که آن را نمی‌بیند هنوز وجود دارد برای همین بالش را کنار می‌زنند تا آن چیز مخفی را بگیرد. ممکن است که در این مرحله از رشد کودک جدایی از مادر سخت باشد کودک شروع به تقلید کردن از دیگران می‌کند. کارهایی را انجام می‌دهد که آن کارها را از کسی دیده است. مثلاً سعی می‌کند که خرس خود را با یک قاشق کوچک غذا بدهد. در این مرحله از رشد کودک نسبت به سبقت گرفتن در کارها توانایی پیدا می‌کند.

 هنگامی که صدای چرخیدن کلید قفل درب را می‌شنود خوشحال می‌شود یا هنگامی که می‌بیند مادر به سوی آشپزخانه می‌رود اگر همه چیز روال طبیعی خود را داشته باشد کودک دارای آرامش است. ولی تغییرات و اتفاقات، برخلاف روند عادی علائم نگرانی و پریشانی را بر او ظاهر می‌سازد. مجموعه بازی‌هایی که در این میانه رشد کودک معین کردیم کودک را در به یاد آوردن آنچه برای درک محیط خود یاد گرفته است کمک می‌کند. علاوه بر این دست و بدن مثل ابزارهایی برای کشف و کسب و آگاهی و اکتشافات فکری که این سن را مشخص می‌کند می‌باشند.

 رشد کودک در شش ماه اول تولد

  کودک در کسب توانایی برای راه رفتن و پیشرفت آن خیلی مشغول خواهد بود و همچنین توانایی‌اش برای نشستن و ایستادن بدون کمک دیگران و برای حفظ کردن تعادل خود در هنگام نشستن بهبود می‌یابد. مهارت دست‌ها و پاها بیشتر می‌شود و می‌تواند مکعبی را بدون اینکه بیفتد روی دیگری بگذارد. چیزی را از دستی به دیگری بدهد، توپ را با پای خود دور کند و دستش را همراه چیزی که از او می‌خواهیم برای دادن آن چیز دراز کند. در این مرحله از رشد کودک همچنین او می‌تواند از دستهایش برای رها کردن چیزی یا باز کردن و یا خالی کردن استفاده کند و یا برای کشف کردن چیزهای جدید خرابکاری می‌کند.

رشد کودک در این مرحله باعث می‌شود که تمایل داشته باشد که بعضی کارها را پیش از این انجام دهد، چون او خیلی از امور را درک کرده است. ولی از انجام دادن آنچه که بخواهد عاجز است و این امر باعث حالتی مثل خشم می‌شود. اکتشافات حسی از همه مهم‌تر باقی می‌ماند. کودک دوست دارد که سراغ پدر یا مادرش برود. غذا را بو کند و قبل از چشیدن با دقت به آن نگاه می‌کند. برای چشیدن همه غذاها اظهار آمادگی می‌کند. هنگامی که در بشقاب یکی از والدینش غذایی کشیده می‌شود با این که دهن او هنوز بهترین ابزار برای اکتشاف کردن است اما باید به آن دست بزند و به هم بریزد. پیشرفت فکری و رشد کودک در همه مراحل ظاهر می‌شود. نخست با شروع حرف زدن و بیانات نخستین.

کودک فریاد می‌زند، می‌خند، آواز می‌خواند و شروع می‌کند به تلفظ کردن برخی از کلمات که قابل فهم هستند. کودک با نشان دادن شخصیت خود در مراحل آینده درک می‌کند که او فردی است که با دیگران متفاوت است و برای تاکید این مطلب با قول و فعل اصرار می‌کند. این کار را در طول این سال با سه روش اجرا می‌کند: آنچه که از او خواسته می‌شود را رد می‌کند، رد کردن قاطع و بر چیزی که او را از آن منع کرده‌ایم اصرار می‌ورزد. دوست دارد که همه چیز را به تنهایی انجام دهد و در نهایت روش درک کردنش به آنچه که به او احاطه دارد موجب پیشرفت می‌شود.

 در این مرحله از رشد کودک که در ضمن یک تا یک و نیم سالگی واقع است، خواهیم دید که کودک شروع می‌کند به آزمایش کردن و سعی بر حل برخی از مشکلات خود دارد. ابتدا از راه سعی و اشتباه کردن. سپس به روشی که به زودی دارای فعالیت بیشتر می‌شود. مثلاً ممکن است کودک روش انجام دادن یک کار را به طور عمدی و ریشه‌ای عوض کند یا میان دو چیز جمع کند تا ببیند نتیجه چه می‌شود. همچنین در این مرحله از رشد کودک؛ آغاز ظاهر شدن دو مفهوم وقت و مسافت را شاهد هستیم. کودک به تدریج برای اشیاء و اتفاقات، عکس ذهنی می‌سازد که به او کمک می‌کند تا به تدریج از روش تجربه‌ی حسی و بی واسطه‌ای دور شود.

منبع: کتاب کودک باهوش

مولفین: آن باکوس- کریستان رومان

مترجمین: زینب کاظم مسعود حبیب اللهی